Starten en groeien als voedselinitiatief
De ervaringen uit 6 pilootprojecten in de regio Kempen voor u gebundeld
De toegang tot betaalbare, gezonde en duurzame voeding zou voor iedereen gegarandeerd moeten zijn. Helaas is dat voor mensen in maatschappelijk kwetsbare posities niet altijd het geval. Voeding neemt een grote hap uit elk budget, nog meer als je inkomen beperkt is.
Gezonde voeding is niet voor alle gezinnen beschikbaar. Te duur of geen aanbod in de directe omgeving. Soms ontbreekt ook kennis over wat gezond is… Of beschikken mensen niet over de mogelijkheid om dagelijks te koken of voedsel veilig te bewaren, …
Tegelijkertijd stellen we vast dat er nog steeds veel voedsel in de vuilbak belandt. Het is cruciaal om voedselverspilling tegen te gaan en te investeren in kortere ketens die lokaal geproduceerd voedsel bevorderen. Dit draagt niet alleen bij aan een duurzame toekomst, het maakt gezonde voeding ook toegankelijker voor iedereen. We geloven dat een meer rechtvaardig voedselsysteem met toegang voor iedereen en zonder verspilling mogelijk is.
Met steun van Vlaanderen Circulair konden we in de landelijke regio Kempen maar liefst zes pilootprojecten opzetten die voedseloverschotten inzetten in de strijd tegen voedselarmoede. Hierdoor had elk voedselinitiatief de kans om te experimenteren en bij te schroeven waar mogelijk. Daarnaast brachten we vrijwilligers, beroepskrachten, mandatarissen op regelmatige basis samen rond inhoudelijke thema’s over voedselhulp in een lerend netwerk.
In dit draaiboek brengen we wat we gaandeweg tijdens het project met de voedselinitiatieven leerden samen. Dit ter inspiratie en ondersteuning van andere opstartende en bestaande initiatieven.
1. Armoede en voedselhulp in beeld
Enkele (voedsel)armoedecijfers voor de regio Kempen
Hoe ziet voedselhulp er uit in de Kempen? Naar welke initiatieven verwijzen de Kempense OCMW’s hun cliënten door? Dankzij het project kregen we dit beter in beeld.
Er bestaan geen cijfers over hoeveel Kempenaren in aanmerking komen voor voedselhulp en ook niet hoeveel er effectief beroep op doen. Maar dat er de laatste jaren steeds meer Kempenaren aankloppen bij de voedselinitiatieven horen we van de voedselinitiatieven zelf. Ook de cijfers van de Voedselbanken zien een stijgende trend in het hele land.
Bron: Burgerbevraging Gemeente-Stadsmonitor, Agentschap Binnenlands Bestuur
10% van de inwoners behoort in 2023 tot een huishouden dat het afgelopen jaar problemen had om rekeningen (op tijd) te betalen (Vlaams gewest: 11%)
3% behoort in 2023 tot een huishouden dat voeding niet (op tijd) kan betalen (Vlaams gewest: 3%)
3% van de inwoners geeft aan in 2023 héél moeilijk rond te komen met het maandelijks beschikbaar inkomen en 12% moeilijk (Vlaams gewest: heel moeilijk 4%, moeilijk 12%)
7,6% van de kinderen wordt in 2022 geboren in een kansarm gezin (Vlaams gewest: 12,6%)
1,6% van de inwoners heeft in 2023 minstens een wanbetaling (voor hypothecair en/of consumentenkrediet) (Vlaams gewest: 1,9%)
Aantal mensen dat beroep doet op voedselhulp blijft stijgen
Er zijn geen cijfers op regionaal niveau voorhanden. In de gesprekken met de Kempense voedselinitiatieven horen we dat ze de laatste jaren een felle groei kenden in het aantal mensen dat voor voedselhulp komt aankloppen.
Dat sluit aan bij de tendens die de Voedselbanken zien. In 2023 bezochten in totaal bijna 214.000 mensen de 673 lokale verenigingen die aangesloten zijn bij de 9 Voedselbanken in België. Dat is een stijging van 27% ten opzichte van 2019. Zelfs in 2023 tekenden ze een stijging op met 2%.
Bron: Foodbanks.be
Dat er ondanks de sterk gedaalde energieprijzen, toch nog een stijging is, hangt volgens de Belgische Federatie van Voedselbanken ongetwijfeld samen met de sterk gestegen voedselprijzen. Tegenover de pre-covid periode bedraagt de stijging 27% of 45.000 extra monden te voeden. De eenoudergezinnen blijven een belangrijke kwetsbare groep. Alleenstaande moeders vertegenwoordigen meer dan 20% van de populatie. Een kwart van de mensen die beroep doen op de Voedselbanken is jonger dan 18 jaar.
De Kempense voedselinitiatieven in kaart
Soorten initiatieven?
Voedselhulp is geen structurele oplossing om armoede te bestrijden. Het is hoogstens een middel om in tijden van nood de effecten van armoede te verzachten. Voedselhulp kan in verschillende maten en vormen worden aangeboden. Er zijn verdeelpunten voor voedsel, sociale kruideniers en restaurants, burgerinitiatieven …
Allen ontstaan vanuit een andere ideologie. Daardoor verschillen de voedselinitiatieven ook sterk in hun dagelijkse werking.
In onze regio hebben we een diversiteit aan verschillende diverse lokale voedselbedelingen. Er zijn voedselbedelingen georganiseerd vanuit het lokaal bestuur of OCMW, waarbij het aanbod gratis is voor de cliënten. Er zijn initiatieven vanuit het lokaal bestuur die werken met verschillende tarieven gekoppeld aan bijvoorbeeld de UiTPAS en nog andere hanteren een vast bedrag per ophaling. Verder zijn er ook lokale privé-initiatieven waarvan sommigen al heel wat jaren actief zijn, waarbij elk initiatief zijn eigen manier van werken heeft.
We zien ook verschillen in aanbod en verdeling van voedseloverschotten. Steeds vaker stappen voedselinitiatieven af van de voorgemaakte voedselboxen en kiezen ze voor een winkelconcept dat meer keuzevrijheid toelaat. Door het aanbieden van een divers aanbod zoals verse groenten, fruit, zuivel, vlees, etc kunnen cliënten aan de slag met gezonde voedingsproducten en dit implementeren in hun dagelijks leven.
Een sociale kruidenier is meer dan alleen een winkel met voedseloverschotten. Wanneer de klant in keuzevrijheid producten kan kiezen en door te kunnen betalen voor een product, creëert hij/zij een gevoel van eigenwaarde. Als hij/zij daarnaast ook een kop koffie of thee kan drinken en hierdoor sociaal contact kan opzoeken geeft dit een meerwaarde aan het winkelbezoek. Als dergelijke initiatieven ondersteund worden door mensen vanuit de doelgroep zelf zal dit nog meer versterkend werken.
Tot slot zien we dat lokale besturen ook meer en meer voedseloverschotten inzetten binnen hun eigen werkingen zoals onderwijs, sociale dienst, kinderopvang, vrije tijd. Het aanbod van verse producten kan gebruikt worden voor diverse doelgroepen en doeleinden, waardoor men overschotten niet enkel inzet voor mensen in armoede. Hierdoor werkt men niet alleen op het welzijn maar ook op vlak van duurzaamheid om voedseloverschotten zo veel als mogelijk een humane bestemming te geven en zo de strijd te voeren tegen voedselverspilling.
2. Aan de slag als voedselinitiatief?
Erkenning, toelating en registratie aanvragen via het FAVV
Vooraleer te starten met een voedselinitiatief vraag je een toelating aan het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen. De aanvraag tot een toelating gebeurt steeds via de lokale contacteenheden. De termijn tot een ontvangst van een toelating is 30 dagen. Als de toelating is goedgekeurd en ontvangen moet je deze steeds zichtbaar en vooraan aan de ingang van het voedselinitiatief uithangen (blauwe kaart).
Bij een controle van het FAVV, zal men de administratieve gegevens onder de loep nemen om vervolgens over te gaan tot een rondgang door de lokalen. De autocontrolegids kan je zien als de bijbel van voedselveiligheid. Dit praktijkhandboek helpt je de wetgeving rond voedselveiligheid beter te begrijpen en toe te passen.
Voedselveiligheid onder de loep
Voor voedselbanken en/of voedselbedelende instanties stelt het FAVV aangepaste richtlijnen voor. Op deze manier kunnen zij op een veilige manier voedingsproducten verdelen en zo weinig mogelijk verspillen.
Bijvoorbeeld: invriezen van bepaalde producten waarvan de houdbaarheidsdatum nog niet is overschreden. De producten moeten wel voorzien zijn van een etiket met de invriesdatum en de vermelding “onmiddellijk na ontdooien consumeren na het product eventueel eerst te verhitten”.
Voedseldonatie | Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (favv-afsca.be)
Lees zeker de omzendnota + de Niet-limitatieve lijst van levensmiddelen die je kan gebruiken bij het beoordelen van de houdbaarheid van levensmiddelen eens de THT overschreden is.
Voedseldonatie zoeken en aanvaarden
Door het stijgend aantal mensen die voedselhulp broodnodig hebben, blijft het een constante zoektocht naar voedselschenkers. Deze schenkers kunnen handelaars, landbouwers en/of producenten zijn. We merken dat er enerzijds een verminderd aanbod aan schenkerszijde is (voornamelijk retail). Dit kan verschillende redenen hebben zoals producten die langer verkocht worden door afprijzing, deelname aan too good to go, gewijzigd aankoopbeleid, enzovoort. Dit alles is uiteraard een goede zaak voor het milieu, want minder overschotten is minder afval en minder CO2 uitstoot.
Maar toch zijn er nog heel wat voedselproducten die in aanmerking komen voor een humane herbestemming. Het is dus van belang om zowel de grote als de kleine spelers in het veld te informeren over voedseldonatie want ook voor hen zit er een win-win in. Er werden ondertussen enkele administratieve vereenvoudigingen doorgevoerd waardoor minder voedselverlies en meer solidariteit hand in hand gaan.
Lees er meer over in deze brochure.
Je kan als voedselinitiatief dus zeker zelf op zoek gaan naar voedselschenkers. Een andere optie is een samenwerking met een voedseldistributieplatform zoals Foodsavers Kempen.
Foodsavers Kempen is een project met sociale tewerkstelling. Medewerkers halen dagelijks voedseloverschotten op bij retail, boeren en producenten in de regio Kempen. Zij sorteren en registreren alle voedseloverschotten en zorgen dagelijks voor een verdeling naar sociale organisaties. Producten worden indien mogelijk diepgevroren zodat de houdbaarheid kan verlengd worden. Op afgesproken dag en uur staat dan een uitgebreid, divers, vers en kwaliteitsvol aanbod van voedseloverschotten voor je initiatief klaar aan het depot van Herentals. Dit kan evenwel alleen maar mits goedkeuring en samenwerking van je lokaal bestuur met Foodsavers Kempen. Deze dienstverlening is immers betalend.
Enkele praktische tips en tricks
Wie heeft wel of geen recht op voedselhulp? En hoe bereik je ze?
In principe kan een voedselinitiatief zelf zijn doelgroep bepalen, behalve voor voedingsmiddelen ontvangen vanuit het Federaal voedselhulpprogramma onder het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+).
In het regelement van de campagne 2025 wordt bepaald wie – als ‘meest behoeftige persoon’- in aanmerking komt voor het federaal voedselhulpprogramma:
- alle personen die onder de armoedegrens leven of in
- “situaties van hoge schulden / uitzonderlijk hoge medische kosten”,
- duidelijk omschreven, bepaalde categorieën kunnen automatisch erkend worden (lees: zonder sociaal onderzoek): verhoogde tegemoetkoming, mensen zonder papieren, daklozen, mensen met sociaal tarief voor energie, cliënten van het OCMW
Uitgesloten zijn bewoners van een lokaal opvanginitiatief (LOI). In afwachting van regularisatie kunnen één of meerdere noodpakketten. Het OCMW kan een striktere doelgroep afbakenen.
Enkel het OCMW of een organisatie waar het OCMW een type 3 partnerovereenkomst mee heeft, kan de behoeftigheid vaststellen. Enkel OCMW’s of organisaties met een partnerschapsovereenkomst (type 1,2 of 3) met een OCMW kunnen Europese voedselhulp bedelen.
Bij de meeste voedselinitiatieven in onze regio gebeurt de afbakening en toeleiding van de doelgroep via het OCMW. Het OCMW bepaalt dan de criteria en gaat na via een sociaal onderzoek of het gezin in aanmerking komt voor voedselhulp. Verschillende factoren, zoals inkomen, schulden en gezinssituatie worden dan onder de loep genomen. Het OCMW levert een attest af aan de begunstigden of bezorgt een lijst van begunstigden aan het voedselinitiatief. Een voordeel van de samenwerking is dat het initiatief zelf niet moet nagaan of iemand aan de criteria voldoet. Indien de cliënt nog niet gekend is bij het OCMW, kan het OCMW bekijken of nog andere hulpverlening vanuit het OCMW wenselijk is. Bij een aantal initiatieven in onze regio gebeurt de toeleiding ook via andere actoren zoals het CAW, scholen,..
Het voedselinitiatief kan ook andere bijkomende voorwaarden hanteren zoals de kostprijs en de duurtijd van voedselhulp, verkrijgen van noodpakketten, etc.
Zoek een geschikte locatie, een plaats die voor iedereen toegankelijk en bereikbaar is. Een warm onthaal, een plek waar iedereen zich veilig kan voelen. De geschikte locatie is meer dan stoelen, tafels en elektriciteit maar is ook nabijheid. Indien er wordt gekozen om op meerdere plaatsen in een gemeente actief te zijn (aanwezigheid in verschillende gehuchten), voorzie dan voldoende rollend materiaal of zorg voor een mobiele bedeling
Voorbeelden: Depot Margo Depot Margo. Winkel op Wielen, Slaatje Praatje
De brochure “Voedselinitiatieven die smaken naar meer; Ingrediënten om sterker te staan tegen armoede van HOGENT” biedt een reflectie-instrument en heel wat tips om als voedselinitiatief je werking onder de loep te nemen op het vlak van toegankelijkheid, het bieden van een voedselaanbod dat aansluit bij de noden van je doelgroep, de wijze waarop je aan voedselhulp doet en wat je er aan koppelt op vlak van dienstverlening, ontmoeting, bruggen bouwen naar hulpverlening,…
Zoek mensen met de juiste talenten:
- mensen persoonlijk aanspreken voor een (beperkt) engagement, op basis van eigenschappen, interesses en taken binnen de werking.
- mensen betrekken die (eerder) gebruik maken van het voedselinitiatief. Zij kennen de succesfactoren en de knelpunten.
- vrijwilligers vragen bij de uitoefening van het vrijwilligerswerk te handelen volgens een deontologische code en hen wijzen op hun discretieplicht. Zie ook: Wegwijzers beroepsgeheim (kuleuven.be)
- medewerkers en vrijwilligers regelmatig vorming en informatie geven over inhoudelijke thema’s zoals voedselveiligheid, productkennis, hygiëne, armoede, etc.
Investeer in logistieke middelen waaronder:
- Koelelementen en thermoboxen, ook wel isolatieboxen genoemd, zorgen ervoor dat producten op de juiste temperatuur blijven tijdens het transport van geconditioneerde producten, zoals voeding en andere bederfelijke goederen.
- Indien men over een permanente locatie beschikt en hierdoor voedseloverschotten kan bewaren of verwerken is het aangeraden om een diepvries en koeling te voorzien. Colruyt Group verkoopt jaarlijks diepvriezers in verschillende vestigingen. Deze toestellen voldoen niet meer voor hun werking, maar zijn nog in prima staat. De toestellen zijn maximum 4 jaar oud en worden aan een lage prijs verkocht.
- Voedselthermometer met een temperatuurbereik van –30°C tot +20°C:
- invriezen van producten: temperatuur lager dan -18°C
- koelen van producten: temperatuur lager dan +7°C
- Rollend materiaal voor het verplaatsen van kratten met voeding. Een meubelhondje is over het algemeen uitgerust met vier zwenkwielen en een antislip laag welke ervoor zorgt dat uw lading niet verschuift tijdens het vervoeren.
- Reinig uw materiaal op regelmatige basis, zodat bij het transport van voedseloverschotten de voedselveiligheid gegarandeerd blijft.
Zorg voor voedselveilig vervoer voor de ophaling van voedseloverschotten bij schenkers en/of Foodsavers Kempen. Idealiter een koelwagen of koelaanhangwagen. Voorzie voldoende ruim en degelijk vervoer, zoals een bestelwagen/camionette (best met thermoboxen) als een koel(aanhang)wagen voor jouw organisatie niet haalbaar is.
Stel een eigen afvalbeleid op. De kans dat je als voedselinitiatief zelf met voedseloverschotten te maken krijgt, is reëel. Dit kan allerlei oorzaken hebben zoals een te groot aanbod van bepaalde producten, een groot aanbod van voor jouw doelgroep onbekende producten (onbekend is vaak onbemind), de houdbaarheidsdatum is te kort, etc. Het is daarom van belang om vooraf mogelijke alternatieven te zoeken zoals samenwerking met scholen, jeugdverenigingen, andere openbare diensten, … Als de voedingsproducten niet meer voor humane herbestemming kunnen dienen is het interessant om ook kanalen te kunnen contacteren zoals kinderboerderijen, etc…
Pak het werven van subsidies, giften en fondsen strategisch aan.
- De overheid ondersteunt lokale verenigingen in hun werking door subsidies (Europese, Vlaamse, Provinciale of gemeentelijk), bekijk waar jouw initiatief of deelwerkingen voor in aanmerking komen.
- Fondsen werven of giften vragen aan burgers en/of bedrijven. Oproepen lanceren, fiscaal attesten bezorgen, transparantie verzekeren of structureel ondersteunen. Verschillende formules via Fondsenwerving voor Belgische organisaties (kbs-frb.be)
- Regelmatig worden er via verschillende kanalen subsidies of centen vrijgemaakt voor goede doelen en vernieuwende projecten. Voorbeeld: de Nationale Loterij investeert jaarlijks in organisaties en projecten die het verschil maken voor veel mensen en zo zorgen voor een betere samenleving. Goede doelen – Nationale Loterij (nationale-loterij.be)
- Zelf aan de slag door verkoop van allerhande producten of diensten aan het ruime publiek.
- Vrijwillige bijdrage, donaties, legaten zonder tegenprestaties.
- HOGENT doet onderzoek naar fondsenwerving. In hun onderzoeksrapporten vind je heel wat tips voor strategische fondsenwerving.
Deel of haal de mosterd bij de andere. We zien regionaal en nationaal goede voorbeelden die kunnen worden overgenomen met een paar aanpassingen. We zien zowel samenwerkingen op vlak van herverdeling van voedseloverschotten als lokale samenwerkingen met verschillende organisaties, buurten en lokale besturen. Blijf elkaar versterken waar kan.
3. De pilootprojecten
Met financiële steun van Vlaanderen Circulair engageerden we ons als Foodsavers Kempen om nieuwe en bestaande voedselinitiatieven in de regio Kempen op te starten en verder uit te bouwen. Door pilootprojecten op te zetten konden lokale besturen een eerste aanzet geven aan hun eigen voedselinitiatief. Dit willen we ook in de toekomst blijven doen. We geven ze hier weer ter inspiratie:
Gemeente Herselt
Gemeente Herselt ging als eerste aan de slag. Er werden vier voedselbedelingsmomenten georganiseerd verspreid over de gemeente. Het lokale bestuur lanceerde een oproep voor vrijwilligers in het gemeentelijk infoblad. Er werden voldoende vrijwilligers gevonden waaronder ook enkele personen vanuit de doelgroep. Cliënten kregen een afspraak en moesten hiervoor een tijdslot respecteren. Foodsavers voorzag de nodige logistieke middelen, voedseloverschotten en non voeding. Het lokaal bestuur verdeelde ook hun ESF+ voeding en materiaal tijdens elke bedeling. Elke client of gezin werd bijgestaan door één vrijwilliger bij het kiezen van de nodige producten. Tijdens het pilootproject werd snel duidelijk dat het belangrijk is vooraf te weten welke en hoeveel producten er aanwezig zijn. Op die manier kunnen vrijwilligers een inschatting maken van de hoeveelheid producten die men per client of gezin kan meegeven. Door keuzevrijheid te geven aan de client, was het ook belangrijk om recepten en productkennis mee te delen bij bepaalde producten zoals bijvoorbeeld pastinaak, artisjok, etc.om mensen op weg te helpen om deze te bereiden. Sinds de start van het pilootproject was het respecteren van het tijdslot een leerpunt. De meeste cliënten stonden al voor aanvangsuur klaar, waardoor de werkdruk steeg. Er heerste een positieve vibe tijdens de voedselhulp. Dit werd door vrijwilligers en beroepskrachten als energiegever gezien. Maar ook de cliënten waren enthousiast over het aanbod van de verse producten. Er konden drie personen vanuit de voedselbedeling doorstromen naar de hulpverlening van het OCMW. Na de proefperiode was de maandelijkse voedselbedeling gelanceerd. Momenteel worden er meer dan 45 gezinnen ondersteund met verse voeding.
Gemeente Meerhout
Gemeente Meerhout nam zijn goede voornemens voor 2024 ernstig en trapte het nieuwe jaar af met een pilootproject van maar liefst zes voedselbedelingen gedurende drie maanden. Tijdens dit intensief traject verspreid over twee locaties werden minstens 150 personen per bedeling uitgenodigd. Er werden geen voedselpakketten vooraf samengesteld, maar mensen hadden de keuze uit het ruime aanbod aan verse voeding waaronder groenten, fruit, zuivel, vlees, vis, etc maar ook droge voeding, conserveren, bokalen en non voeding zoals decoratie, huisraad, verzorgingsmiddelen, etc. Per bedeling werd er telkens 700 kilo voedseloverschotten aangeboden en verspreid. Het geheel werd aangevuld met eigen ESF+ middelen en voeding. Ook dit project werd volledig ondersteund met lokale vrijwilligers waaronder enkele vanuit de vrijwilligerspoel van de sociale dienst. We konden ook merken dat de deelname gedurende de korte periode steeg en zo meer mensen de weg vonden naar hulpverlening. Na afloop van het pilootproject zal er tweewekelijks een voedselbedeling plaatsvinden waardoor de stap naar hulpverlening kleiner wordt en hierdoor de verborgen armoede aangepakt kan worden.
Gemeente Kasterlee
Gemeente Kasterlee stapte in het voorjaar van 2024 in het pilootproject en ambieerde en communiceerde onmiddellijk de opstart van een sociale kruidenier. Het pilootproject bestond uit vier bedelingsmomenten op verschillende locaties in de landelijke gemeente. Er werden per bedeling meer dan 100 gezinnen verwacht. In samenwerking met partners zoals lagere scholen, mutualiteiten, vakbonden, … bepalen ze de doelgroep. Samen met vrijwilligers en de lokale Welzijnsschakel creëren ze een laagdrempelige ontmoetingsplaats en werd er kwaliteitsvolle voeding en non voeding verdeeld. Het pilootproject werd positief geëvalueerd en men blijft inzetten op voedselbedeling en eigen ESF+ bedeling. De uitdaging zal liggen in het vinden van een geschikte locatie zodat er een duurzame sociale kruidenier kan opgestart worden.
Alsof de opstart van een sociale kruidenier nog niet voldoende was, was er een opportuniteit om met een middelbare school te Kasterlee, met name Sancta Maria SMIK een ander project op poten te zetten. Op vraag van bovenstaande school werd er een traject opgestart naar aanleiding van de lege brooddozen problematiek. Volgens een interne bevraging van de school is het voor een aantal gezinnen niet evident om dagelijkse voor gezonde voeding te zorgen. Tevens werd er opgemerkt dat bij veel leerlingen het ontbijt meermaals werd overgeslagen. In samenwerking met het lokale bestuur en vrijwilligers van het Locomotiefje en de sociale kruindenier bood Foodsavers Kempen een maand lang aan alle scholieren en leraren vier dagen per week een gratis ontbijt aan. De Tast Toe Tafel was een goed gevulde tafel met verse producten zoals zuivel, beleg, brood en fruit.
Gemeente Lille
Gemeente Lille is een gemeente zonder ESF+ middelen en heeft hierdoor geen ervaring in lokale voedselbedeling. In de voorbije periode werden personen en/of gezinnen regelmatig doorverwezen vanuit de sociale dienst naar voedselbedelingsinitiatieven in de buurt zoals De Toevlucht Herentals en de sociale kruidenier Vorselaar. Na grondig beraad startte het lokale bestuur met een eigen lokale voedselbedeling. Het lokaal bestuur ging op zoek naar een aantal geëngageerde vrijwilligers en besloot om de voedselbedelingen in het gemeentehuis te laten doorgaan. Achteraf is deze locatie nog gewijzigd. Bij de eerste bedeling waren er slechts enkele gezinnen die werden aangeschreven, maar zij kwamen wel effectief langs. Het aanbod was ruim, divers en gezond. De ontvangers waren enthousiast en dat bevestigde de meerwaarde van de bedeling. Eind juni was de laatste bedeling er werd unaniem besloten om het project verder te zetten. Gaandeweg zullen er aanpassingen komen aan de werking om de efficiëntie te verbeteren. Men hoopt alvast dat meer mensen de weg zullen vinden naar de hulpverlening en hierdoor de armoede doorbreken.
Samenwerking in Westerlo
Daltonatheneum Het Leerlabo, gemeente Westerlo, De Toevlucht Westerlo en een handvol vrijwilligers engageerden zich de voorbije wintermaanden om wekelijks verse soep te koken voor alle leerlingen van het middelbaar onderwijs Het Leerlabo. De ingrediënten van de soep werden aangeboden door Foodsavers Kempen. Vrijwilligers gingen elke dinsdag creatief aan de slag met deze voedseloverschotten en kookten telkens meer dan 100 liter soep. De kinderen konden gedurende minstens 3 dagen per week genieten van een verse tas soep. Door dit project werd er niet enkel aandacht gevestigd op duurzaamheid maar ook op de lege brooddozen problematiek en voor de geëngageerde vrijwilligers was de wekelijkse soepbereiding, een moment van verbinding en ontmoeting. Er ontstond een hechte groep die vragende partij is om tijdens de komende winterperiode weer in de keuken te mogen vertoeven.
De Cirkelshop in Herentals
De Cirkelshop in Herentals is een plaats waar mensen met een beperkt budget wekelijks gezonde voeding kopen tegen een lage prijs. Het vernieuwde concept van De Cirkelshop in Herentals is eigenlijk heel simpel. Iedereen die in Herentals woont en een UiTPAS met kansentarief heeft, is welkom. Mensen vanuit andere Netelandgemeenten hebben een doorverwijzing nodig van het plaatselijke OCMW. Voor het pilootproject van Vlaanderen Circulair lag de nadruk op een verdere uitbouw van het concept naar andere deeldorpen. Het werd duidelijk dat de inwoners van de deeldorpen Noorderwijk en Morkhoven nog onvoldoende vertrouwd zijn met het aanbod van De Cirkelshop en dat de weg ernaar toe niet altijd evident is. Dit is te wijten aan de beperkte busverbindingen naar en van het stadscentrum. Daarom werd het pilootproject ingezet om een mobiele sociale kruidenier naar de deeldorpen te brengen aangevuld met kookworkshops en gezellige ontmoetingsmomenten aan de buurtbus. Er werden in totaal 6 projectmomenten georganiseerd waardoor de buurtbus 146 bezoekers mocht ontvangen, 30 abonnementen voor de Cirkelshop werden er verkocht aan de mobiele kruidenier. Van deze 16 personen, hebben (tot nu toe) 6 personen de weg gevonden naar de Cirkel en de Cirkelshop. Tot slot hebben 35 mensen deelgenomen aan de kookworkshops.
4. Wat leren we van de pilootprojecten?
Bij het afsluiten van de projecten werd er een bevraging opgesteld. Hieruit konden we volgende zaken concluderen.
Het initiatief om een pilootproject op te zetten kwam meestal vanuit de diensten van lokaal bestuur of OCMW. Over het algemeen scoorde men zeer tot uitermate tevreden over zijn/haar pilootproject.
De communicatie met Foodsavers Kempen (contactopname, ondersteuning en de kwaliteit van de antwoorden) werden zeer positief bevonden . 3 op 4 van de pilootprojecten gaf aan dat ze voldoende werden geholpen met het uitwerken en het uitvoeren van de taken tijdens het pilootproject. Een minderheid gaf aan dat ze momenteel nog steeds enkele bekommernissen hebben voor het goed uitvoeren van lokaal voedselinitiatief maar dit niet te wijten is aan de informatie die werd ontvangen.
Als we dieper ingaan op de concrete werking van de pilootprojecten. Concluderen we dat de zoektocht naar vrijwilligers bij meer dan 3/4 heel goed werd beoordeeld. Het aanbod en de kwaliteit van de voedseloverschotten werd door elk voedselinitiatief als heel goed beoordeeld. Daarnaast besluiten we dat meer aandacht mochten geven aan de nazorg van de pilootprojecten. Enkele leerpunten die uit de verschillende pilootprojecten ontstaan zijn:
- verder uitwerken van praktische zaken zoals vervoer, bewaring en stockage van de voedseloverschotten, clientbepaling en een afvalbeleid na een voedselbedeling.
- De nood aan verse voeding is groot en belangrijk.
- We kunnen het voedselinitiatief inzetten als middel om een breder hulpverleningsaanbod bekend te maken bijvoorbeeld: UITPAS, aanbod Huis van het Kind,… De zichtbaarheid van een project speelt zeker een rol. Mensen gaan er immers snel vanuit dat voedselhulp niet voor hen is. De drempel is soms te hoog, waardoor men tot bij de mensen moet gaan.Tijdens het opzetten van het pilootproject is het belang van samenwerken met partners zoals scholen uitgetest en als belangrijke meerwaarde bevonden. Sterker nog door diverse samenwerkingen op te zetten kon men een beter beeld krijgen van de ernst van de problematiek. De zoektocht naar vrijwilligers verliep bij de meeste pilootprojecten vlot. Zowel nieuwe als kwetsbare vrijwilligers vonden de weg naar het project. Het is een engagement afgebakend in tijd en opdracht. Vanuit de ervaring leert men wel dat het de nodige kennis en tijd vraagt om deze poel van vrijwilligers te begeleiden en op de juiste manier te laten samenwerken met elkaar en met de cliënten.
De pilootfase is afgelopen. Vijf van de zes pilootprojecten hebben een duurzaam karakter gekregen. De betrokken lokale besturen engageren zich om het voedselinitiatief verder te zetten, al dan niet met enkele aanpassingen.
5. Contact
Foodsavers Kempen
Kamergoor 19
2200 Herentals
